Concertserie 2016-2017 – zaterdag 1 oktober 2016 – OPENINGSCONCERT – Dutch Baroque Vocal Consort o.l.v. Gerard de Wit

Gerard de Wit

Luther’s catechismus in woord en klank

Op 24 mei 1539 preekt Luther in Leipzig over de leer van de Drie- eenheid en over het Catechetisch onderwijs. In hetzelfde jaar wordt in Leipzig de ‘Deutsche Messe’ van Luther uitgegeven, welke handelt over de Mis en over de Catechismus. Bach componeerde het “Dritter Teil” voor een Reformatieherdenking. Het is het eerste en tevens grootste orgelwerk van Bach dat tijdens zijn leven in druk is verschenen. Het werk omvat in totaal 27 composities, beginnend met het Praeludium in Es gr.t. (BWV 552/1), gevolgd door een groot aantal ‘Vorspiele’ (BWV 669-689), vier duetten (BWV 802-805) en eindigend met de Fuga in Es gr.t (BWV 552/2). Het hart van het werk wordt gevormd door de ‘Vorspiele’, die meer zijn dan voorspelen op de desbetreffende liederen: het zijn bewerkingen van de koralen van de Catechismus en de Mis.

De Catechismuskoralen nemen in het ‘Dritter Teil’ een centrale plaats in; het zijn zes koralen, ‘behorend bij de zes hoofdstukken van Luthers Catechismus. In deze hoofdstukken behandelt Luther respectievelijk de Tien Geboden, de Geloofsbelijdenis, het Onze Vader, de Doop, de Boete en het Avondmaal. Bij elk hoofdstuk van Luthers Catechismus, en daarmee bij elk leerstuk van het geloof dichtte Luther zelf een koraal. Het zijn achtereenvolgens de koralen ‘Dies sind die heilgen zehn Gebot’, ‘Wir glauben all’an einen Gott’, ‘Vater unser im Himmelreich’, ‘Christ unser Herr zum Jordan kam’, ‘Aus tiefer Not schrei ich zu Dir’ en ‘Jesus Christus unser Heiland, der von uns den Zorn Gottes wandt’. In de kerkdiensten, waarin Luthers grote en kleine Catechismus behandeld werd, werden bij voorkeur deze koralen door de gemeente gezongen. Bach volgt in zijn ‘Dritter Teil’ nauwgezet de opzet van Luthers (grote en kleine) Catechismus en bewerkt de zes klassieke koralen elk tweemaal: eerst een (grote) pedaliter-bewerking, dan een (kleine) manualiter-bewerking. Zo ontstaan twaalf composities, als zes paren gegroepeerd, in een regelmatige afwisseling van bewerkingen mét en zonder pedaal.
De bewerkingen van de Catechismuskoralen worden voorafgegaan door de bewerkingen van de Missa-koralen, Kyrie en Gloria, in totaal negen composities: de drie verzen van het Kyrie, ‘Kyrie,Gott Vater in Ewigkeit’, ‘Christe aller Welt Trost’ en ‘Kyrie,Gott heiliger Geist’ verschijnen eerst pedaliter, daarna manualiter. Het Glorialied ‘Allein Gott in der Hoh’ sei Ehr’ wordt door Bach, als enige van de koralen uit het ‘Dritter Teil’, driemaal getoonzet: als bewerking zonder pedaal (BWV 675, in F gr.t.), als bewerking mét pedaal (BWV 676, in G gr.t.) en opnieuw als bewerking zonder pedaal (BWV 677, in A gr.t.). Alle drie de bewerkingen zijn driestemmig, waarmee nog eens de symbolisering van de ‘Heiligen Dreyfaltigkeit’ onderstreept wordt. De 21 koraalbewerkingen worden omsloten door zes vrije composities, die niet koraal-gebonden zijn: het zijn vier Duetten, die een plaats krijgen, na de bewerkingen van de Catechismuskoralen, het Praeludium in Es grote terts, waarmee de cyclus opent, en de Fuga in Es grote terts waarmee deze besluit.

Locatie – Dorpskerk, Kerkplein 13, Hendrik-Ido-Ambacht – Aanvang 16:00 uur!

Klik hier voor de concertagenda van de Stichting Dutch Baroque!

Labels: